برخلاف اینکه طلاق عملی مذبوم است اما ممکن است در مواردی طرفین با یکدیگر نسازند و چاره ای به جز جدایی برای آنها باقی نماند. به همین دلیل است که در قانون راه های مختلفی برای طلاق در نظر گرفته شده است که بر آن اساس می توان طلاق را به دسته تقسیم کرد: طلاق از طرف مرد، طلاق از طرف زن و طلاق توافقی. علاوه بر اینکه مرد می تواند زن خود را با رعایت مراحلی طلاق بدهد زن نیز در پاره ای از مسائل می تواند تقاضای طلاق بدهد. همچنین حالت سومی نیز وجود دارد که در آن زن و شوهر می توانند به صورت توافقی از هم طلاق بگیرند که به آن طلاق توافقی می گویند.

معادل انگلیسی طلاق توافقی uncontested divorce است زیرا زوجین در باره همه چیز با هم توافق دارند و برخی معادل آن را no fault divorce در نظر گرفته اند زیرا در این نوع طلاق هیچ کدم از زوجین مقصر نیستند. در طلاق توافقی، در رابطه با حقوق مالی زن از جمله جهزیه، مهریه، نفقه و حضانت فرزندان  توافق وجود دارد و این توافق در دادگاه ثبت می گردد و ضمانمت اجرایی قانونی پیدا می کند. در این نوع طلاق، گواهی عدم امکان سازش به سرعت به زوجین داده می شود.

شاید برایتان این سوال پیش بیاید که منظور از طلاق توافقی چیست؟

طلاق توافقی همان طور که از نامش معلوم است به طلاقی گفته می شود که طرفین بنا به هر دلیلی تمایل دارند که با توافق هم از هم جدا شوند و آنها در هر موردی که توافق کرده باشند از جمله مهریه، جهزیه، نفقه، حضانت و ملاقات فرزند  از نظر دادگاه محترم و قابل قبول است. برای مثال در برخی از مورد زن و مرد توافق می کنند که زن مهریه اش را ببخشد و مرد او را طلاق بدهد یا حتی در مواردی بخشی از مهریه بخشیده می شود و بخشی دیگر به زن داده می شود.

آمارها نشان می دهد که حدود 30 درصد از طلاق ها که در دادگاه خانواده ثبت می شود در واقع طلاق توافقی هستند. در بیشتر موارد طلاق عاطفی پیش از این مرحله رخ می دهد. در اینجاست که مرد یا زن در دادگاه خانواده درخواستی را جهت صادر شدن گواهی عدم امکان سازش و اجرای صیغه‌ی طلاق توافقی می دهند. همچنین زن و شوهر همه شرایط مالی و غیر مالی مرتبط با حقوق ناشی از عقد را بر اساس توافقات خود مشخص می کنند.

هر چند طلاق توافقی در بیشتر موارد بین زن و شوهرها به صورت مسالمت آمیز است اما نباید این گونه استنباط کنیم که چون بین آنها توافق است پس آسیبی هم متوجه زوجین نمی شود. این نوع طلاق نیز آسیب های روانی و اجتماعی را برای زوجین و فرزندان آنها به همراه خواهد داشت.  طلاق توافقی تاثیرات عمیقی در ذهن و دل طرفین می گذارد و تا مدت ها باعث می شود که هیچ کدام از آنها وارد یک رابطه صمیمی نشوند. در این رابطه روانشناسان و صاحب نظران توصیه می کنند که زنان تا مدت 2 سال و مردان تا مدت 4 سال بعد از طلاق نباید به فکر شروع یک رابطه جدید بشند. طلاق توافقی فرصت ازدواج مجدد را به خصوص در رابطه با زن ها کاهش می دهد. همه ی این آسیب ها وقتی بیشتر می شود که پای بچه نیز وسط باشد.

نقش خانواده‌ها

خانواده ها در کاهش طلاق های توافقی می توانند نقش مفید و موثری را ایفا کنند. ممکن است زن و شوهر مانع دخالت خانواده هایشان در این امر شوند اما بزرگان فامیل می توانند میانجیگری کنند و تا جای ممکن طرفین را به سمت مصالحه پیش ببرند تا آنها از تصمیم شان صرف نظر کنند.

شرایط اجرای طلاق توافقی

شرایط خاصی برای طلاق توافقی وجود ندارد و تنها اگر زن و شوهر بر اساس شرایطی که دارند به این نتیجه برسند که امکان ادامه زندگی مشترک را ندارند می توانند برای طلاق توافقی اقدام کنند. در قانون جدید، شرط انجام مشاوره قبل از طلاق و وجود اجباری حکم دادگاه برای جاری شدن صیغه طلاق در دفترخانه طلاق اجباری شده است.

طلاق توافقی در دوران عقد

در دوران عقد و قبل از این که نزدیکی و رابطه زناشویی بین زن و مرد و اتفاق بیفتد امکن طلاق توافقی وجود دارد. در واقع شرایط طلاق توافقی هیچ تفاوتی با شرایط طلاق در بعد از عقد ندارد. تنه تفاوت این است که اگر طرفین قبل از رابطه جنسی اقدام به طلاق کنند می توانند به ثبت احوال مراجعه کنند و شناسنامه خود را پاک کنند.

طلاق توافقی چقدر زمان بر است؟

باتوجه به تغییر شرایط طلاق توافقی که در آذرماه سال 97 لحاظ شد، اگر زوجین هر دو به طلاق توافقی رضایت داشته باشند می توانند هر دو یا یک نفر از آنها مراحل مربوطه را در سامانه نوبت دهی طلاق طی کند و بعد از وارد کردن مشخصات یکی از مراکز غربالگری را انتخاب کند. مرکز غربالگری بعد از این که اطلاعات زوجین و دلایل آنها برای طلاق را ثبت کرد آنها را به یکی از مراکز مشاوره ارجاع می دهد. جلسه های مشاوره در بازه زمانی 45 روزه در طی 1 یا 5 جلسه برگزار خواهد شد. تعداد جلسه ها به شرایط زوجین و مرکز مشاوره بستگی دارد. در صورت اصرار آنها، گواهی عدم انصراف از طلاق به آنها داده می شود و دادخواست در دفتر خدمات الکتریک قضایی ثبت می شود و به در نهایت به دادگاه خانواده ارسال می شود.

بعد از این که رای دادگاه صادر شد زن و شوهر می توانند در فرصت سه ماهه به یکی از دفاتر رسمی طلاق برای ثبت طلاقشان مراجعه کنند.  نکته مهم در رابطه با طلاق توافقی این است که اولا هر دو طرف باید از طلاق رضایت داشته باشند و ثانیه در رابطه با مهریه، نفقه و حضانت بچه ها توافق وجود داشته باشد. همچنین هیچ زوجی نمی توانند بدون رای دادگاه به دفترخانه بروند و طلاق بگیرندو هیچ دفترخانه ای این حق را ندارد که طلاق را بدون رای دادگاه صادر کند.

مدت زمان صدور رای دادگاه برای طلاق توافقی

تا قبل از تصویب شدن قانون جدید، طلاق توافقی ظرف مدت یک هفته انجام می شد. هنوز هم برخی از شعب دادگاه ها این نوع طلاق را در ظرف همین مدت انجام می دهند. اما برخی شعب پرونده را به مشاوره می فرستند و این روند کمی طولانی تر می شود.

مدارک لازم برای طلاق توافقی

برای طلاق توافقی باید مدارک زیر را داشته باشید:

عقدنامه یا رونوشت آن، شناسنامه و کارت ملی زن و مرد. البته اگر کارت ملی در دسترس نباشد و شماره آن را بدانید برای طلاق توافقی کفایت می کند. همچنین اگر عقدنامهدر دسترس نبود می توانید به دفترخانه ای که در آن عقد جاری شده است مراجعه کنید و رونوشت آن را تهیه کنید.

در طلاق توافقی اگر یکی از طرفین به وکیل نیاز داشته باشد دیگر لازم نیست که خودش به صورت حضوری به دادگاه بیاید. همچنین تا قبل از صادر شدن گواهی عدم امکان سازش هر کدام از طرفین حتی اگر گر توافق نامه، وکالتنامه یا دادخواست را امضاء کرده باشند، در صورت پشیمانی رای طلاق توافقی صادر نمی گردد.

همچنین پس از صادر شدن رای طلاق تفاهی بر طبق ماد 35 و 36 قانون حمایت از خانواده، اگر مرد از دادخواست خود پشیمان شود و برای ثبت طلاق به دفترخانه مراجعه نکند امکان طلاق وجود ندارد مگر این که زن از او وکالت طلاق داشته باشد و به حضور او نیازی نباشد. اما اگر بعد از صادر شدن گواهی عدم سازش، زن پشیمان شود مرد باز هم می تواند بدون حضور او در دفترخانه طلاق را به ثبت برساند.

توجه داشته باشید که اگر زن یا وکیل او در دفترخانه برای ثبت طلاق حضور پیدا نکند محضر از شعبه ای که رای را صادر کرده استعلام می کند و بیشتر دادگاه اجازه ثبت طلاق را بدون رضایت زن نمی دهند.

نکته: در طلاق توافقی خلعی اگر زن یائسه یا باکره نباشد از فاصله ثبت طلاق تا پایان عده می تواند به آنچه بذل کرده رجوع کند. برای اجتناب از این کار باید از دادگاه خواست که در رای این را بگنجاند که زن حق رجوع به مابذل را از خود ساقط نمونده است. مشهود است که زن دوشیزه و یا باکره عده ندارد و امکان رجوع هم ممکن نیست.

نکته: در طلاقی که تحت عنوان طلاق توافقی نوشته می شود اگر طلاق ثبت نشود و یکی از طرفین پشیمان شود دیگر آن توافقنامه اثر حقوقی ندارد و از درجه اعتبار خارج می شود.

نکته: اگر زن باکره باشد دادگاه فقط گواهی بکارت پزشکی قانونی را معتبر می داند و اگر باکره نباشد گواهی عدم بارداری کفایت می کند.

امکان پاک کردن طلاق توافقی از شناسنامه

بعد از ثبت شدن طلاق، در صورتی که نزدیکی بین زوجین اتفاق نیفتاده باشد و با ارائه حکم دادگاه و طلاقنامه به اداره ثبت احوال، زوجین می توانند اقدام به عوض کردن شناسنامه خود کنند و شناسنامه سفید بگیرند و اگر بین زوجین نزدیکی اتفاق افتاده باشد تنها با ثبت ازدواج بعدی امکان عوض کردن شناسنامه وجود دارد.

توافق نامه طلاق توافقی

تا قبل از اینکه طلاق به صورت رسمی در دفترخانه ثبت نشده باشد اگر هر کدام از طرفین در این فرآیند پشیمان شوند پرونده متوقف خواهد شد. حتی اگر توافق مکتوبی در رابطه با طلاق صورت گرفته باشد در صورت پشیمان شدن یکی از طرفین باطل می شود.

نکته حائز اهمیتی که باید به آن توجه کرد این است که بیشتر شعبه های دادگاه خانواده صرفا در زمان صدور رای دادگاه، توافق های مرتبط با موضوع زوجیت را منعکس می کنند و از پذیرفتن سایر توافق های خارج از موضوع ازدواج اجتناب می کنند. برای مثال زن و شوهری به صورت شراکتی آپارتمانی را خریداری کرده اند. در این حالت زوجین تمایل دارند که در این مورد نیز تصمبم لازم را بگیرند و تعیین تکلیف کنند و در واقع در زمان طلاق جدایی اموال نیز صورت می گیرد. اما همان طور که می دانید این موضوع خارج از صلاحیت دادگاه خانواده است و باید در دادگاه دیگری بررسی شود. اما جالب است بدانید که زوجین می توانند در خصوص اموالشان  یک توافقنامه مکتوب داشته باشند.

مشاوره اجباری طلاق توافقی

بر اساس قانونی که در سال 1391 تصویب شد مشاوره قبل از طلاق الزامی شد و از آذرماه سال 97 در این رابطه توافقی بین قوه قضاییه و سازمان بهزیستی صورت گرفت که بتوانند برای افراد متقاضی جلساتی را برگزار کنند. در این راستا نیز سامانه ای راه اندازی شد.

متقاضیان در وب سایت مربوطه ثبت نام می کردند و بعد از اینکه مشخصاتشان را وارد می کردند تاریخ مراجعه به مراکز را مشخص می کردند و این اولین اقدام برای طلاق توافقی و مشاوره است. بعد از اینکه آنها به مرکز غربالگری مراجعه می کردند آنها به یک مرکز مشاوره زیر نظر بهزیستی معرفی می شدند.

با توجه به آماربالای طلاق در سال های اخیر، این طرح تا حدی طلاق را کاهش داد و در مواردی از آن جلوگیری کرد. یکی از خوبی های مشاوره این است که جلوی تصمیم زودگذر زوجین را برای طلاق می گیرد و این یکی از مهم ترین مزیت ها است و دوم اینکه واقعا بد نیست که یک شخص سومی که تخصص لازم را در این باره دارد به زندگی و مشکلات زوجین نگاه کند تا شاید راه حلی پیدا شود.

در نهایت اگر متقاضیان بر طلاق اصرار داشته باشند و حتی دلیل موجهی هم برای این کار نداشته باشند باز هم گواهی عدم انصراف از طلاق به زوجین داده می شود و با این گواهی آنها می توانند به راحتی طلاق خود را در دفترخانه ثبت کنند.

در ضمن به یاد داشته باشید که تمامی دادخواست ها از جمله درخواست طلاق باید از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه ارسال شود.

طلاق توافقی ایرانیان مقیم خارج کشور

اگر زن و مرد هر دو ساکن خارج از کشور باشند برای انجام مراحل طلاق باید به شخصی در ایران وکالت برای طلاق بدهند و آن را از طریق سفارت یا کنسولگری ایران تنظیم نمایند. سس وکالتنامه به همراه مدارک لازم را به دست وکیل در ایران برسانند.

وکیل در ایران می تواند از طریق وکالت مذکور از طریق طلاق توافقی و با توجه به توافقات موکل ها، رای طلاق را بگیرد و اگر اختیار داشته باشد می تواند آن را در دفتر طلاق ثبت کند. و در واقع تکلیف فرزندان و مهریه بر اساس آن چیزی است که آنها توافق کرده اند.

سفارت خانه ها و کنسولگری ها ی ایران، در صورتی که افراد به آنها برای طلاق مراجعه کنند آنها را به سامانه تاک ارجاع می دهند. متاسفانه متن وکالت آنها هنوز کامل نیست و با رویه دادگاه های خانواده ایران همخوانی ندارد. برای همین توصیه می شود که چند جمله کلیدی را حتما در متن وکالت نامه در خارج از کشور اضافه نمایید.

1.       حق اعتراض به رای تجدید نظر فرجام خواهی و اسقاط آنها

2.       وکالت در قبول بذل

3.       اگر فرزند یا فرزندانی در سن حضانت دارد باید تکلیف آنها بع صورت مکتوب مشخص شود

همچنین توجه داشته باشید که اگر قرار است مهریه زن بخشیده شود در وکالتنامه زن باید نوشته شود که وکالت در بخشش کل مهریه و همچنین در وکالت زوج نیز نوشته شود وکالت در قبول بخشش کل مهریه. همچنین اگر قرار است که مقداری از مهریه پرداخته شود باید در وکالتنامه زن قید شود که  وکالت در بذل عین مهریه،  کمتر،  بیشتر و یا معادل آن و همچنین در وکالتنامه مرد نیز باید درج شود وکالت قبول بخشش عین مهریه یا معادل آن یا کمتر یا بیشتر به عبارت دیگر وکالت در قبول هر مقدار از مهریه یا معادل آن.

وکالت طلاق (حق طلاق)

مرد یا زن ممکن است برای طلاق به دیگری یا همسر وکالت برای طلاق بدهد که به آن حق طلاق می گویند. در این حالت وکیل می تواند بدون نیاز به حضور زوجین و با دادخواست طلاق توافقی رای را از دادگاه بگیرد.

مهریه و طلاق توافقی

همان طور که قبلا گفته شد ملاک این نوع طلاق، توافق زن و شوهر می باشد. نوع طلاقی که در دادگاه صادر می گردد طلاق خلع است یعنی زن چیزی از مهریه یا غیر آن را می بخشد و مرد قبول بذل می کند. برای مثال زن تمام مهریه ثبت شده در سند ازدواج را می بخشد و مرد آن را قبول می کند. یا ممکن است از 500 سکه زن 390 سکه را ازای گرفتن طلاق ببخشد و 110 سکه دیگر را مرد باید در دفترخانه به صورت یکجا یا قسطی پرداخت کند. همچنین ممکن است زن کل مهریه را ابراء کند و مبلغ ده هزار تومان در قبال طلاق خلع بذل کند و مرد قبول بذل می کند. در حالت نهایی، کل مهریه مندج در عقدنامه به زن پرداخت می شود یا بر ذمه مرد باقی می ماند و یا در اقساط توافقی پرداخت می شود و زن در راستای طلاق مبلغ ده هزار تومان بذل می کند و مرد قبول بذل می کند.

گواهی بکارت و آزمایش بارداری

دادگاه در واقع موظف است که در هر طلاق تکلیف باردار بودن یا نبودن زن را مشخص کند. بنابراین اگر زنی بالای 50 سال باشد یائسه به حساب می آید و نیازی به آزمایش نیست. از طرف دیگر اگر خانمی باکره باشد از سمت دادگاه به پزشکی قانونی معرفی می شود تا گواهی لازم گرفته شود. فرض سوم این است که زن نه یائسه است و نه باکره در این حالت گرفتن آزمایش بارداری الزامی است. رویه شعب دادگاه خانواده به دو شکل صورت است بعضی زن را به ارائه آزمایش بارداری در زمان رسیدگی و قبل از حکم موظف می کند و بعضی دیگر ارائه جواب آزمایش را به زمان ثبت طلاق در دفاتر موکول می کنند.

حضانت فرزندان در طلاق توافقی

در طلاق توافقی یکی از توافقات مهم زن و شوهر در رابطه با حضانت فرزندان است. در این رابطه دانستن چند نکته ضروری است. اول این که فرزندان دختر بالای سن  9 سال  و پسر از  15 سال تمام، از سن حضانت (نگهداری) خارج می باشند. از این رو؛ دادگاه تکلیفی درباره آنها ندارد تا حضانت را در رای مشخص نماید. دوم اینکه عده ای از خانم ها به اشتباه بیان می کنند که مهریه ام را در ازای حضانت فرزندان می بخشم این موضوع وجاهت قانونی ندارد و این  دو ارتباطی به هم ندارند. سوم این که، میزان ملاقات طرف مقابل و این که پرداخت نفقه به عهده چه کسی است و میزان آن در ماه چقدر است با زوجین است که در مورد آن توافق کنند.

مراحل طلاق توافقی

برای گرفتن طلاق توافقی، زن و شوهر ابتدا باید توافق لازم را داشته باشند سپس به همراه عقدنامه و شناسنامه به دادگاه مراجعه کنند و فرم درخواست طلاق را پر کنندئ تکلیف همه موارد از جمله حضانت فرزندان، مهریه، نفقه و مال مشترک را مشخص نمایند. بعد از این که دادخواستشان را به دادگاه تحویل دادند دادگاه به آنها می گوید که هر یک از آنها داوری را از میان بستگانشان انتخاب نماید و این داورها باید سعی کنند که با زوجین صحبت کنند و بین آنها مصالحه ایجاد کنند.

اگر این داوران به نتیجه ای نرسیدند، می توانند گزارشان را به دادگاه ارائه دهند و دادگاه نیز گواهی عدم سازش را صادر می کند. البته امروزه راه دیگری نیز وجود دارد که اجباری شده است. در این شیوه، وقتی که زن و مرد دادخواست طلاق توافقی شان را به دادگاه ارائه می دهند دادگاه آنها را به مشاوره ارجاع می دهد تا چندین جلسه با آنها مشاوره صورت گیرد و در صورت امکان مصالحه کنند. اگر امکان سازش و مصالح نبود گواهی عدم امکان سازش صادر می شود. در این صورت زوجین می توانند با ارائه این گواهی به دفترخانه  طلاق، صیغه طلاق را جاری کنند و آن را ثبت نمایند. گواهی عدم امکان سازش تا 3 ماه اعتبار دارد یعنی اگر زوجین ظرف مدت 3 ماه آن را اجرا نکردند دیگر فاقد اعتبار می شود.

همچنین باید به این نکته اشاره شود که در طلاق توافقی به شرایط و دلایل محکمه پسند نیازی نیست. از طرفی چون این طلاق با توافق هم صورت می گیرد  از لحاظ قانونی رفتن به محضر هم حتما باید با توافق طرفین باشد و نمی شود که در این امر زور کرد بنابراین برای حل کردن این مشکل یکی از بهترین راه ها این است که زوجین لزوم رفتن به دفترخانه را یکی از تعهدات خود بدانند تا در نهایت حکم دادگاه صادر شود.

مشکلات طلاق توافقی

معمولا بعد از صادر شدن حکم طلاق توافقی، هیچ اجباری در آمدن همسر به محضر وجود نداردچرا که این طلاق با توافق همدیگر صورت می گیرد و بر این اساس رفتن به محضر هم باید بر اساس توافق طرفین صورت بگیرد و نمی شود الزامی برای رفتن به محضر قرار داد. از این رو برای حل مسئله شاید یکی از بهترین راه حل ها این باشد که طرفین این الزام رفتن را بخشی از تعهدات خودشان بدانند تا دادگاه بر آن اساس حکم دهد. در صورت می تواند الزامی بودن حضور شوهر در دفتر ثبت را از دادگاه خواست.

مزیت های طلاق توافقی

طلاق توافقی در مقایسه با سایر طلاق ها دارای مزیت هایی نیز می باشد که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1.       تشکیل نشدن پرونده های متعدد در دادگستری

2.       اجتناب از مراجعه مکرر زن و شوهر به دادگاه

3.       توافق طرفین در طلاق و صادر شدن گواهی عدم امکان سازش

4.       حکم در مدت زمان کوتاهی برای اجرای طلاق صادر می شود

5.       گواهی تا 3 ماه مدت دارد تا در صورت امکان مصالحه صورت گیرد در حکم های طلاقی که مدت دار نیست دوام زندگی در هر لحظه تهدید می شود

6.       در طلاق توافقی درگیری و تنش بین افراد و خانواده ها کمتر است

7.       در آینده احتمال رجوع این زوجین بیشتر است

8.       استرس در فرزندان افرادی که به صورت توافقی طلاق می گیرند بسیار کمتر است

رویه دادگاه خانواده در مورد طلاق توافقی

در طلاق توافقی در واقع هر دو نفر (زن و شوهر) خواستار طلاق هستند و در تمامی امور در این رابطه با هم اتفاق نظر و توافق دارندو در این صورت به صورت شخصی یا وکیل آنها می تواند به دادگاه مراجعه کند و دادخواست خود را مبنی بر طلاق توفقی ارائه بدهد. در چنین طلاق هایی، زن و شوهر بر سر چیزهایی مانند نفقه، مهریه و حضانت فرزندان توافق دارند.

برای این که طلاق اجرایی شود، داشتن گواهی عدم امکان سازش الزامی است. در ضمن دادگاه بعد از بررسی موضوع، مساله را به داوری ارجاع می دهد و بعد از این که نظر داوران را متوجه شد حکم را صادر می کند.

دادگاه در زمان صدور حکم عدم امکان سازش، باید اطمینان حاصل نماید که زن باردار نیست و روش قضایی در آن مورد این است که زن برای معاینه و صدور گواهی به پزشکی قانونی معرفی گردد یا در مواردی دادگاه بر مبنای اقرار زن به باردار نبود به مراتب گواهی را صادر می کند. مدت اعتبار گواهی عدم سازش از زمان صدور حدود 3 ماه است و اگر تا پایان مدت اعتبار آن، زوجین به دفترخانه مراجعه نکنند گواهی دیگر فاقد اعتبار است.

در کل اگر مردی با وجود این که گواهی عدم امکان سازش صادر شده باشد اما به دفترخانه مراجعه نکند، زن این حق را دارد که به دفترخانه برود و دفتر خانه موظف است احضاریه ای را برای شور او ارسال کند و اگر شوهر باز هم به دفترخانه مراجعه نکند، زن می تواند برای گرفتن وکالت در توکیل به دادگاه مراجعه کند.

با درخواست زن از دادگاه، دادگاه این حق را دارد که در همان موقع حکم عدم امکان سازش را صدر نماید و به زن وکالت در توکیل بدهد تا زن بتواند با مراجعه به دفترخانه و با ارائه ی حکم عدم امکان سازش خودش را طلاق بدهد. حال اگر زن از رفتن به دفتر طلاق صرف نظر کند مرد می تواند شخصا به آنجا مراجعه کند و صیغه طلاق را جاری کند و دفتر خانه این موضوع را به اطلاع زن می رساند.

در صورتی که می خواهید به وکیل مراجعه فرمایید، لطفا این نکته را مد نظر داشته باشید که یک وکیل نمی تواند هم وکیل زن باشد و هم وکیل مرد. گر زن از مرد وکالت در طلاق داشته باشد وکیل دادگستری، در حقیقت وکیل با واسطه مرد خواهد بود. بنابراین حضور زن در دادگاه و امضای دادخواست طلاق و امضای سایر مدارک الزامی می باشد. مگر این که زن و مرد هر کدم وکیل های جداگانه داشته باشند که در این حالت نیازی به حضور فیزیکی هیچ کدام از آنها در دادگاه وجود ندارد و تمامی اقدامات و حتی ثبت طلاق بدون حضور نها صورت خواهد گرفت.

 تفاوت طلاق توافقی با طلاق خلع و مبارات

اگر زن و شوهر هر دو در رابطه با طلاق توافق داشته باشند و همچنین در رابطه با مسائلی همچون پرداخت مهریه، نفقه و حضانت فرزندان به توافق رسیده باشند به این طلاق، طلاق توافقی می گویند. این طلاق در واقع برای سرعت بخشیدن به کار افرادی است که با توافق بر طلاق پافشاری دارند. دو گونه از طلاق توافقی، طلاق خلع و مبارات است که البته این طلاق ها نیاز منوط به در خواست زن و مرد برای طلاق است و برای آنها نیز باید مراحل قضایی طی شود و گواهی عدم امکان سازش گرفته شود. در این نوع از طلاق که از نوع طلاق بائن هستند امکان رجوع در آنها وجود ندارد.

بر اساس ماده 1146 قانون مدنی، طلاق خلع به طلاقی گفته می شود که زن به واسطه کراهتی که از شوهر دارد، در برابر مالی که به او می دهد طلاق می گیرد آن مال می تواند بخشی از مهریه ی کل آن باشد. همچنین بر اساس ماده 1147 قانون مدنی، طلاق مبارات به طلاقی گفته می شود که کراهت از سوی زوجین باشد اما در این حالت عوض باید زاید بر میزان مهر نباشد. در حقیقت، در این نوع طلاق هر دو طرف تمایل به طلاق دارند اما بخششی که زن به مرد می دهد بیشتر از مهریه نمی باشد.

موارد مورد توافق زوجین در طلاق توافقی

در زیر به صورت جدا به موارد مورد سازش زوجین در طلاق توافقی می پردازیم:

1.       مهریه

طبق قانون، زن بعد از جاری شدن عقد نکاح صاحب مهریه می شود و می تواند در هر زمان که بخواهد حتی در طول ازدواج آن را طلب کند. اما اگر در زمان طلاق زن هنوز هم باکره باشد تنها نیمی از مهریه به او تعلق می گیرد.

توافق بر سر مسئله مهریه در طلاق توافقی چگونه است؟

اگر زن بخواهد مهریه خود را دریافت کند و مرد هم قبول کند که مهریه زن را به او بپردازد، در مسئله مهریه توافق صورت گرفته است. در حالت دیگر، زن می تواند مهریه خود را ببخشد و آن را نگیرد که در این حالت هم بر سر مهریه بین زن و شوهر توافق صورت گرفته است.

با این وجود، یکی از مسائلی که ممکن است در بخشیدن مهریه زن رخ دهد، رجوع کردن مجدد زن و دریافت مهریه حتی بعد از طلاق است. یکی از فروض رجوع مجدد زن به گرفتن مهریه حتی در طول دوران عده طلاق است که مهریه خود را طلب می کند. یعنی یک زن مطلقه مهریه خود را که در زمان طلاق بخشیده است مجدد از همسر سابق خودش طلب می کند. در این حالت با درخواست مجدد زن مبنی بر مهریه اش، طلاق از حالت بائن خارج می شود تبدیل به طلاق رجعی می گردد. این یعنی این که شوهر می تواند در صورت تمایل به همسر خود مراجعه کند و دوباره زندگی مشترکشان را ادامه دهند.

2.       حضانت فرزند یا فرزندان و چگونگی ملاقات زن و شوهر با آنها

به طور کلی، حضانت به معنی حفظ، نگهداری و تربیت درست فرزندان است. در طلاق توافقی، معمولا زن و شوهر در رابطه با حضانت فرزندانشان نیز باهم توافق می کنند. یعنی اینکه به این نتیجه می رسند که فرزندان نزد کدام یک از آنها نگهداری شود و کدام یک از آنها فقط حق ملاقات با فرزند خود را دارد.

بر اساس ماده اصلاح شده 1169 قانون مدنی، برای نگهداری و حضانت طفلی که والدین او از هم جدا شده اند و جدا زندگی می کنند، مادر تا سن 7 سالگی اولویت دارد و بعد ز آن حضانت با پدر می باشد. بر این اساس بعد از 7 سالگی کودک، حضانت دختر تا 9 سال قمری و حضانت پسر تا 15 سال قمری با پدر می باشد. بعد از آن فرزند به اختیار خودش می تواند با هر کدام از آنها که بخواهد زندگی کند. اما اگر مادر دوباره ازدواج کند، دیگر حق حضانت فرزندان به او داده نمی شودو طبق قانون ین حق به پدر واگذار می شود.

البته زن و شوهر می توانند در رابطه با این موضوع هم در زمان طلاق با هم توافق کنند که خلاف متن قانون باشد. یعنی می توانند توافق کنند که با وجود ازدواج مجدد زن، حق حضانت فرزندان همچنان با او باشد. همچنین اگر پدر دچار فساد اخلاقی باشد حتی گر مادر دوباره ازدواج کند باز هم نمی تواند صاحب حق حضانت فرزندان باشد. در این حالت، مادر می تواند به دادگاه مراجعه کند و فساد اخلاقی پدر را اثبات کند و کماکان حضانت فرزندان را به عهده بگیرد. علاوه بر این اگر طبق قانون هر یک از زوجین حضانت فرزندان را در زمان طلاق به عهده گرفته باشد و بعد از مدتی بنا به علتی از جمله اعتیاد یا فساد صلاحیت خودش را از دست بدهد طرف دیگر می تواند این را در دادگاه ثابت کند و مجدد تقاضای حضانت فرزندان را بدهد.

3.       نفقه زن و فرزندان

نفقه از نظر معنایی به معنی تامین نیازهای اولیه و ضروری زندگی است. بر اساس ماده 1107 قانون مدنی، نفقه شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن است. برای مثال مسکن، لباس، غذا، وسایل منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی شامل نفقه می شود.

طبق قانون در دورانی که مادر مسئولیت حضانت فرزندان را بعد از طلاق به عهده دارد سرپرستی مالی و پرداخت کردن نفقه به عهده پدر می باشد. اما در طلاق توافقی، زوجین می توانند درباره نفقه فرزندان به توافق برسند. یعنی با توافق زوجین، مشخص می شود که نفقه را چه کسی و چه مقدار پرداخت نماید. کسی که تعهد پرداخت نفقه را می پذیرد باید هزینه فرزند دختر را تا قبل از ازدواج و پسر را تا 18 سلگی و پایان خدمت و سربازی پرداخت نماید. اگر زن و شوهر بنا به هر دلیلی نتوانند در رابطه با نفقه به اتفاق نظر برسند می توانند به دادگه مراجعه کنند و حکم مقدار نفقه را از دادگاه بگیرند.

4.       اجرت‌المثل

معمولا همه ی خانم ها در محیط خانه کارهایی را انجام می دهند. کارهایی از جمله شیر دادن به بچه، پختن غذا، شستن ظرف ها و لباس ها و کارهایی از این قبیل. خانه داری که به آن خدمت زن در خانه شوهر نیز گفته می شود نوعی کار محسوب می شود که دارای ارزش مالی می باشد و بر اساس قانون و شرع زن ها حق دارند که در قبال انجام این کارها از شوهرشان پول بگیرند. از این رو اجرت المثل حق دریافت پول توسط زن در برابر انجام کارهای خانه است. البته اگر زن این کارها را به صورت رایگان انجام داده باشد به او اجرت المثل تعلق نمی گیرد برای مثال اگر زن برای رضای خدا یا بدون انتظار و چشم داشت به پول این کار را انجام داده باشد به او اجرت المثل تعلق نمی گیرد.

5.       استرداد جهیزیه

جهیزیه در واقع همان اسباب و وسایلی است که زن طبق عرف به خانه شوهر خود می آورد. جهیزیه در واقع جز اموال زن به حساب می آید. زن می تواند لیستی از جهیزیه خود تهیه کند. در واقع به این لیست سیاهه جهزیه گفته می شود. اما این لیست یا سیاهه جهیزیه بدون امضای شوهر اعتبار ندارد. در طلاق توافقی زن و شور در این مورد نیز باهم توافق می کنند و معمولا به این نتیجه می رسند که زن جهیزیه اش را با خودش ببرد. اگر زن و شوهر نتوانند در رابطه با جهیزیه با هم توافق کنند زن می تواند با استناد بر فهرست جهیزیه آنها را بگیرد.

هزینه طلاق توافقی

هزینه در طلاق توافقی به مراتب کمتر از سایر طلاق ها می باشد. این هزینه ها به طور کلی، شامل مواردی همچون هزینه ثبت درخواست طلاق؛ هزینه جاری شدن صیغه طلاق در دفترخانه و هزینه های مربوط به مشاوره می باشد. همچنین در صورتی که هر یک از زوجین وکیل داشته باشند طبیعتا هزینه وکیل نیز به این پروسه اضافه می شود. همچنین ز آنجایی که طلاق توافقی است هزینه دادرسی به عهده کسی است که اولین بار دادخواست را مطرح کرده است. اما اگر باهم توافق داشته باشند می توانند یسن هزینه را هر دو پرداخت کنند. اما به طور کلی نمی توان عدد و رقم دقیقی را برای این فرآیند مشخص نمود.

در زمینه طلاق توافقی سوالاتی مطرح شده است که در زیر برخی از آنها را مطرح می کنیم.

1.       آیا هر یک از زوجین پس از درخواست طلاق توافقی می توانند از درخواست خود عدول کنند؟

بله. زن یا شوهر هر دو می توانند تا قبل از رای نهایی دادگاه، از نظر خود در رابطه با طلاق پشیمان شوند و دادخواست خودشان را پس بگیرند.

2.       آیا بعد از گواهی عدم امکان سازش، زوج در دادن طلاق و یا جلوگیری از آن دخیل است و اختیاراتی دارد؟

اگر بر اساس حکم صادر شده طلاق از نوع خلعی باشد و از سوی مرد ضمن عقد خارج لازم، وکالت بلاعزل به زن خود داده باشد تنها زن می تواند با مراجعه به محضر و اجرای صیغه طلاق خود را مطلقه کند. در چنین حالتی شوهر نمی تواند مانع این امر شود. اگر زن به محضر مراجعه نکند و طلاق را انجام ندهد، شوهر نمی تواند حکم را اجرا کند یعنی نمی تواند با آن حکم از دادگاه بخواهد که حکم طلاق را جاری کند. بنابراین در چنین حالتی، با چنینی حکمی حق طلاق با زن است و اوست که تصمیم می گیرد که طلاق بگیرد یا نگیرد.

3.       تا چه مدت زن فرصت دارد که حکم دادگاه را اجرا نماید؟

در مسائل خانوادگی، مصلحت خانواده در اولویت دادگاه و این ایجاب می کند که اجرای چنین حکمی در زمان مشخصی اجرا شود. بیشتر دادگاه ها طبق ماده 21 قانون حمایت از خانواده، مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش را سه ماه از تاریخ صدور حکم، تعیین می کنند. زیرا اگر در این مدت 3 ماه زنی برای حکم طلاق مراجعه نکند به این معنا است که روزنه های امیدی برای ادامه زندگی مشترک پیدا شده است و شاید به همین دلیل است که در این مدت اقدام نکرده است.

4.       آیا زوج می تواند پس ازانجام طلاق خلع رجوع کند؟

بر اساس ماده 1143 و ماده 1149 قانون مدنی در طلاق خلع تا وقتی که زن به مال البذل (مالی را که زن بخشیده) رجوع نکرده، شوهر نیز نمی تواند به طلاق رجوع نماید. دقیقا به همین دلیل است که زن بعد از این که صیغه طلاق تا عدّه طلاق باقی است می تواند از بخشش خود پشیمان شود و آن چه را که بخشیده است از شوهر خود طلب کند و در مقابل همسر او این حق را دارد که به طلاق رجوع نماید. برای این که رجوع انجام پذیرد شوهر باید با قصد و اراده خودش لفظی را بگوید یا به صورت عملی آن را انجام دهد که این کار باید به رجوع دلالت داشته باشد. برای مثال مرد باید بگوید که از طلاع رجوع نمودم. در این حالت، دیگر به عقد و نکاح مجدد نیازی نیست و طلاقی که صورت گرفته باطل می شود و شرایط به قبل از طلاق بر می گردد.

5.       تا مدتی زن می تواند به بذل رجوع نماید و همچنین مدت زمانی که مرد می تواند به طلاق رجوع کند چقدر است؟

در واقع، مدت زمانی را که زن می تواند به بذل رجوع کند زمان عده است و در مقابل برای مرد نیز چنین است و او فقط می تواند در مدت عده رجوع کند. به عبارت دیگر زن و مرد فقط در زمان عده فرصت رجوع دارند و بعد از آن دیگر چنین حقی برای هیچ یک از آنها وجود ندارد. البته همان گونه که در قبل گفته شد حق رجوع مرد بستگی به رجوع زن به مال البذل دارد.

6.       آیا بعد از این که رجوع صورت گرفت و نتیجه طلاق از بین رفت، آیا زن می تواند مجددا به همان حکم به محضر مراجعه کند و صیقه طلاق را جاری کند؟

پاسخ خیر است. بعد از رجوع زن به مال البذل در صورت رجوع مرد به طلاق، همه چیز به اوضاع و احوال قبل از طلاق بر می گردد و دیگر حکمی که برای صیغه طلاق صادر شده است فاقد اعتبار می شود.

7.       آیا اگر هر کدام از زوجین حضانت فرزند یا فرزندان را به دیگری واگذار کند، بیعدا می تواند از این کار پشیمان شود و دوباره تقاضای حضانت آنها را داشته باشد؟

پاسخ این سوال بله است. زیرا حضانت هم حق است و هم تکلیف والدین می باشد. در ماده 1168 قانون مدنی به صرحت بیان شده است: "نگهداری اطفال، هم حق است و هم تکلیف ابوین می باشد". بنابراین همان گونه که پدر و مادر حق حضانت یعنی نگهداری بچه ها را درسنین خاصی از زندگی آنها دارند، نسبت به آنها دارای مسئولیت هستند و نمی توانند این مسئولیت را از خودشان سلب کنند. برای مثال ما می دانیم که حضانت دختر تا 7 سالگی با مادرش است. حال اگر در طلاق توافقی زن حضانت دختر 5 ساله خودش را به پدر بدهد و حضانت او را از خود سلب کند، چنین سلب اختیاری اعتبار ندارد. در صورت پشیمانی، زن می تواند حتی بعد از طلاق هم به دادگاه مراجعه کند و دادخواستی را تنظیم کند و تقاضای حضانت فرزندان خود را بدهد.

8.       اگر در طلاق توافقی، هر کدام از زوجین بخواهند که حق دیدن فرزندان را از خود سلب کنند، آیا مجدد می تواند تقاضای دیدن فرزندان را نماید؟

بله. حق ملاقات که هیچ می تواند تقاضای حق حضانت نیز کند و این حق از بین رفتنی نیست. و در حالتی که مرد یا زن این حق را از خودش سلب کند چنین سلب اختیاری دارای اعتبار نمی باشد و کسی که چنین حقی را سلب کرده است می تواند حتی بعد از جاری شدن طلاق به دادگاه مراجعه کند و دادخواستی را برای تقاضای ملاقات فرزندان تنظیم نماید.

9.       اگر زن در طلاق توافقی قبول کند که هزینه فرزند با اوست آیا بعد می تواند از دادگاه تقاضا کند که مرد هزینه فرزند را بپردازد؟

بله. زیرا بر اساس ماده 1199 قانون مدنی به صراحت بیان شده است که نفقه فرزند به عهده پدر است. در صورتی پدر فرزند در قید حیات باشد، مادر موظف است به پرداخت هزینه های فرزند نمی باشد. برای همین؛ اگر در طلاق توافقی مادر هزینه های فرزند یا فرزندان را قبول کرد باشد بعدها باز می تواند به دادگاه مراجعه کند و درخواست نفقه برای فرزندان خودش را مطرح کند.

10.     آیا بعد از این که گوهی عدم سازش از سوی دادگاه صادر شد، اگر مرد حق و حقوق درج شده در حکم را به زن نپردازد، در صورتی که زن به دفتر ثبت طلاق مراجعه کند و خود را مطلقه کند آیا بعدها می تواند حق و حقوق خود را از دادخواست کند؟

پاسخ بله است. زیرا وقتی که حجم اصلی که اجرای صیغه طلاق است اجرا می شود جزییات و موارد ذکر شده در آن نیز لازم الاجرا می باشد.